Νίκου Σπ. Ζέρβα,
Πολιτικού Επιστήμονα Πανεπιστημίου Αθηνών
Πριν από λίγες εβδομάδες, στις αρχές Φεβρουαρίου το υπουργείο Παιδείας έδωσε στη δημοσιότητα το περίφημο πια σχέδιο «Αθηνά». Με βάση το συγκεκριμένο σχέδιο δρομολογούνται μια σειρά από αλλαγές στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συγχωνεύσεις ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, μεταβολές στη γεωγραφική έδρα των τμημάτων, αλλά και καταργήσεις ορισμένων εξ’ αυτών είναι ενδεικτικές. Ωστόσο, προτού ο αλέκτωρ φωνήσαι τρις, προκλήθηκαν αντιδράσεις από διαφορετικά υποκείμενα.
Κατ’ αρχάς, τον χορό των διαμαρτυριών άνοιξαν όπως ήταν φυσικό οι ’’πληττόμενοι’’ φοιτητές. Οι φοιτούντες στα προαναφερθέντα τμήματα και ιδίως εκείνοι των υπό μετακίνηση είναι αναπόφευκτο να διαφωνούν με τη μεταρρύθμιση. Έχοντας κάποιος οργανώσει τη φοιτητική του ζωή σ’ ένα τόπο, και πολλώ δε μάλλον εάν πλησιάζει προς το τέλος της ακαδημαϊκής του πορείας, επ’ ουδενί δεν θα επιθυμούσε να μετακινηθεί σε κάποια άλλη πόλη, ακόμη και αν το κράτος -βάσει του σχεδίου- του κάλυπτε τα έξοδα. Ακόμα και αν η ουσία της μεταρρύθμισης, πέραν της εξοικονόμησης των αναγκαίων για τη χώρα πόρων στα πλαίσια του εξορθολογισμού των δημοσίων δαπανών, είναι η βελτίωση του επιπέδου της παιδείας μας…
Ο στόχος της οικονομικής μας εξυγίανσης, βέβαια, δεν στάθηκε ικανός να καλμάρει ούτε τις αντιδρούσες τοπικές κοινωνίες. Οι δημότες των πόλεων απ’ τις οποίες απομακρύνονται τμήματα Τ.Ε.Ι. βρίσκονται εδώ και μέρες στα κάγκελα. Για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες -απ’ το 1979 όταν και οι Κεφαλλονίτες είχαν βγει στους δρόμους κατηγορώντας τον μητροπολίτη τους Προκόπιο ότι είχε τεμαχίσει και πουλήσει τα λείψανα του αγίου Γερασίμου (!)- διοργανώθηκε πανκεφαλληνιακό συλλαλητήριο, ενώ αντίστοιχες διαδηλώσεις λαμβάνουν χώρα στο Λασίθι, στην Κοζάνη κλπ. Γιατί όμως συμβαίνουν όλα αυτά;
Διότι η πλειονότητα των κατοίκων συνήθιζε να στηρίζει τη ζωή της στην κατανάλωση των σπουδαστών! Με αυτοσκοπό την εκμετάλλευση του φοιτητικού κόσμου τοπικοί προύχοντες και κοινωνίες απ’ τις απαρχές της αμαρτωλής δεκαετίας του 80’ πίεζαν την κεντρική διοίκηση για τη δημιουργία είτε ενός πανεπιστημίου, είτε ενός στρατοπέδου στην περιοχή τους. Απ’ την άλλη οι κυβερνώντες με μοναδικό στόχο την εξασφάλιση της επανεκλογής τους διείσδυαν στην ανίερη αυτή πελατειακή σχέση, υπακούοντας στα αιτήματα κουτοπόνηρων επαρχιωτών και ιδρύοντας τμήματα στην πέρα ραχούλα. Οι παρωπίδες της τάσης τους για ψηφοθηρία άλλωστε ήταν εκείνες που τους εμπόδιζαν να κατανοήσουν το μέγα σφάλμα που έπρατταν. Διότι η δημιουργία σχολών δίχως κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο, εκτός απ’ την αύξηση των κρατικών δαπανών για την παιδεία στη συντήρηση και τη λειτουργία και όχι στην έρευνα και στην καινοτομία, έχει προκαλέσει και την εκτόξευση των ποσοστών της ανεργίας, με την οποία όλοι μας ερχόμαστε αντιμέτωποι τη σήμερον ημέρα.
Πάντως, όπως σε κάθε μεταρρύθμιση, και στο σχέδιο «Αθηνά» απ’ τη μεριά των διαφωνούντων δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι φοιτητοπατέρες. Οι αντιδράσεις των παρατάξεων της κομμουνιστικής και ριζοσπαστικής αριστεράς ήταν φυσιολογικές, καθώς διαχρονικά στις τάξεις τους παρατηρείται η άρνηση σε οποιαδήποτε αλλαγή, σε κάθε βήμα προόδου. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης άλλωστε παραδοσιακά προτιμά ένα πανεπιστήμιο άντρο αναρχικών και φασιστικών στοιχείων -όπως και λαθρομεταναστών- αντί για ένα χώρο ελευθερίας της έκφρασης, προόδου, καινοτομίας. Εντούτοις, υποκριτική, αν όχι εμετική, δύναται να θεωρηθεί η στάση των εκπροσώπων της ’’ανανεωτικής πρωτοπορίας’’. Παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με τα λεγόμενά τους βρίσκονται δίπλα στο φοιτητή, για να πηγαίνουν μαζί, βήμα-βήμα το πανεπιστήμιο μπροστά, τα πεπραγμένα τους άλλα μαρτυρούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άρνησή τους να συνταχθούν με τον ν.4076/2012 -έναν νόμο που τροποποιεί τον αντίστοιχο επί υπουργίας Διαμαντοπούλου, ψηφισμένο απ’ τα 4/5 της ελληνικής Βουλής-, σε σχέση με τα Συμβούλια Διοίκησης και τον εκπρόσωπο απ’ την πλευρά των φοιτητών, για τα οποία ήρθαν σε ρήξη με μια απ’ τις πιο λογικές φωνές της Νέας Δημοκρατίας, που υπεραμύνθηκε γι’ αυτόν, τον Μάκη Βορίδη.
Βέβαια, η εμμονή των φοιτητικών-κομματικών παρατάξεων στο κυνήγι της ψήφου οφείλεται για πολλά εκ των δεινών του ελληνικού Πανεπιστημίου. Αντί να προτάσσουν τη γνώση, τη μόρφωση, την πρόοδο τις βιάζουν. Στην Πάντειο η εγγραφή στη ΔΑΠ σημαίνει την ταυτόχρονη εξασφάλιση της επιτυχίας στις εξετάσεις 20 τουλάχιστον μαθημάτων, ενώ αντίστοιχη δυνατότητα έχουν οι εισερχόμενοι στις τάξεις της ΠΑΣΠ στην ΑΣΟΕΕ. Σε άλλες μεγάλες και ιστορικές σχολές λειτουργούν μηχανισμοί SMS, με τους οποίους αποστέλλονται οι απαντήσεις κατά τη διάρκεια της εξέτασης των μαθημάτων, ενώ τα παραταξιακά στρατιωτάκια διακρίνονται απ’ την εύκολη πρόσβασή τους σε προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών και διδακτορικά. Όλα αυτά υπό την ανέχεια, τη συγκάλυψη και γιατί όχι και την ώθηση πρυτανικών αρχών και καθηγητών χαμηλού επιπέδου, η θέση των οποίων εξαρτάται και στηρίζεται στο όλο σύστημα. Η ανευθυνότητα άλλωστε που επέδειξαν όλοι τους, μαζί με την τότε αντιπολίτευση -προεξέχοντος του Γιώργου- στην προωθούμενη απ’ την κυβέρνηση Καραμανλή πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση, ενίσχυσε την υποβάθμιση των ελληνικών σπουδών. Διότι αντί για την ίδρυση μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, τα οποία θα ελέγχονταν και συνάμα θα βελτίωναν την ποιότητα των δημοσίων, οι απόφοιτοι των δεύτερων ρίχνονται πλέον στον ανταγωνισμό της αγοράς εργασίας με γιατρούς απ’ τη Ρουμανία, νομικούς απ’ την Κύπρο, χώρες στις οποίες η εξαγορά των πτυχίων είναι πλέον διαδεδομένη.
Απ’ τα προεκτιθέντα και αφορμής δοθείσης απ’ το σχέδιο «Αθηνά», εύκολα δύναται να αντιληφθεί κανείς τους υπαιτίους για την κατάσταση της παιδείας στην πατρίδα μας. Την πρόοδο και την πορεία σ’ ένα καλύτερο μέλλον παρεμποδίζει το έλλειμμα παιδείας και αυτοσυνειδησίας που διακρίνει την κοινωνία μας. Δεν είναι όμως καιρός ν’ αλλάξουμε;
Νίκος Σπ. Ζέρβας,
Πολιτικός Επιστήμονας Πανεπιστημίου Αθηνών.
