Γεωργίου Στείρη
Τα γεγονότα στην Κύπρο, με αποκορύφωμα την απόρριψη της πρότασης του Eurogroup, είναι δηλωτικά της έλλειψης κουλτούρας ανάλυσης και αντιμετώπισης των κρίσεων που κατατρύχει τον ελληνισμό. Μεγάλο μέρος των Ελλήνων, μάλλον το μεγαλύτερο, πανηγυρίζει το όχι της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων.
Στο θυμικό των περισσοτέρων η απόρριψη εγγράφεται ως πράξη ηρωισμού και ως ηχηρή απάντηση στον επελαύνοντα εχθρό. Η κατάσταση όμως δεν προσφέρεται για πανηγυρισμούς, αλλά για προβληματισμό. Η διατύπωση μιας τέτοιας άρνησης προϋποθέτει διασάφηση των συνεπειών και των βαρών που συνεπάγονται. Αφού αυτές γίνουν πλήρως αντιληπτές, χρειάζεται η βούληση να αναλάβουν όλοι το κόστος των επιλογών. Μια βούληση που θα προκύπτει ως αποτέλεσμα υπολογισμού και όχι παρορμητικής αντίδρασης. Κατόπιν όλων αυτών επιβάλλεται η διατύπωση ενός λογικού και συγκροτημένου σχεδίου, μιας πειστικής αντιπρότασης, η οποία θα προσφέρει μια πόρτα ασφαλούς, κατά το μάλλον ή ήττον, εξόδου. Αν όλα αυτά δεν υπάρξουν, παρά την πρόσκαιρη χαρά και ανάταση που προκαλούν οι παράτολμες πράξεις, προετοιμάζεται η καταστροφή και όχι η σωτηρία.
Για λόγους που δεν είναι εύκολα ερμηνεύσιμοι, οι Έλληνες αρεσκόμαστε να παραβλέπουμε τις πραγματικές μας νίκες και εστιάζουμε στις λεβέντικες ήττες. Ίσως επειδή οι δεύτερες προξενούν περισσότερο το ενδιαφέρον, τη συμπάθεια και τους επαίνους των άλλων. Οι πραγματικές νίκες, αντιθέτως, γεννούν φθόνο. Στην αξιολογική μας κλίμακα προτάσσεται ο τρόπος και όχι το αποτέλεσμα. Ελάχιστοι, για παράδειγμα, εξυμνούν τη νίκη στο Μαραθώνα, η οποία υπήρξε αποτέλεσμα δεινής στρατηγικής και θάρρους. Αντίθετα, υπερθεματίζουμε σε γεγονότα, όπως η μάχη στις Θερμοπύλες, που αποπνέουν αυτοθυσία και παλληκαριά, ασχέτως του αποτελέσματος. Σχεδόν κατά κανόνα αναγορεύουμε σε εθνικές επετείους γεγονότα καθόλα άξια ως μεμονωμένες πράξεις, αλλά σπανίως τιμούμε τις μεγάλες μας νίκες, εκείνα τα γεγονότα που, ενταγμένα σε μια αποτελεσματική στρατηγική, οδήγησαν σε πραγματικούς και όχι φαντασιακούς θριάμβους. Η μονομερής εμμονή στη στιγμή, έστω στη μεγάλη και ανεπανάληπτη στιγμή, συσκοτίζει το παρόν και αφαιρεί την προσοχή από το μέλλον. Παρότι αρεσκόμαστε να μνημονεύουμε τον Καβάφη για την παραβολή της ζωής με την μάταιη αναζήτηση μιας Ιθάκης, ο σπουδαίος μας ποιητής έχει γράψει επίσης ότι
Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι
να πούνε.
Το μεγάλο ναι και το μεγάλο όχι κρύβουν το ίδιο μεγαλείο, αρκεί να κατανοήσουμε την ώρα που θα ειπωθεί το καθένα. Και τα δύο, την κατάλληλη στιγμή, αφήνουν ανεξίτηλο το θετικό αποτύπωμά τους όχι μόνο στην Ιστορία, αλλά και στο παρόν. Φοβάμαι ότι όταν κατακαθίσουν ο κουρνιαχτός και η αντάρα του αποψινού γεγονότος, θα φανεί η γύμνια της πολιτικής, που ως άλλος Δον Κιχώτης κυνηγά ανεμόμυλους και πετρελαιοπηγές ή ως άλλος Αγαθάγγελος επενδύει στο ξανθό γένος, που ποτέ δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες των Ελλήνων. Αντίθετα, η παρέμβασή του μόνο δεινά επισώρευσε.
Ας μην λησμονούμε ότι μέρος της κληρονομιάς μας είναι και ο λόγος του Θουκυδίδη, όπως αυτός μεταφέρει το επιχείρημα των Αθηναίων προς τους Μηλίους στον περίφημο διάλογο:
Να μην πάει ο νους σας στη ντροπή που τόσο συχνά καταστρέφει τους ανθρώπους, όταν αντιμετωπίζουν κινδύνους φανερούς και ταπεινωτικούς. Γιατί πολλούς, ενώ ακόμη σε θέση να ιδούν καθαρά σε ποιους κινδύνους οδηγούνταν, τους παράσυρε η δύναμη μιας ελκυστικής λέξης, της λεγόμενης ντροπής, και, νικημένοι απ’ τη λέξη, στην πράξη έπεσαν θεληματικά σε αγιάτρευτες συμφορές κι ακόμη απόχτησαν ντροπή πιο ταπεινωτική, αφού αυτή ήταν αποτέλεσμα ανοησίας παρά τύχης.
