Αποτελεί σημείο αναφοράς για εκατομμύρια Πόντιους (και όχι μόνο) χριστιανούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες πιστοί από την Ελλάδα και κάθε γωνιά του πλανήτη, από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και ολόκληρη την Ευρώπη, σπεύδουν να τιμήσουν τη Μεγαλόχαρη, να προσκυνήσουν, να ζητήσουν ελπίδα και δύναμη για να τα βγάλουν πέρα στις δύσκολες εποχές που ζούμε. Η Παναγία η Σουμελά του Βερμίου θα κατακλυστεί, όπως κάθε χρόνο, από μυριάδες χριστιανούς, που θα σπεύσουν στην Καστανιά Βερμίου για να προσκυνήσουν την Παναγία τη Σουμελιώτισσα.
Η παράδοση
Η ιστορία της θρυλικής Μονής Παναγίας Σουμελά χάνεται πριν από 16 αιώνες στην Τραπεζούντα. Οπως αναφέρει η παράδοση, το 386 οι Aθηναίοι μοναχοί Bαρνάβας και Σωφρόνιος οδηγήθηκαν στις απάτητες βουνοκορφές του όρους Μελά έπειτα από αποκάλυψη της Παναγίας, με σκοπό να ιδρύσουν το μοναχικό της κατάλυμα. Εκεί, σε ένα σπήλαιο σε υψόμετρο 1.063 μέτρων, είχε μεταφερθεί από αγγέλους η ιερή εικόνα της Παναγίας της Aθηνιώτισσας, την οποία, κατά την παράδοση, εικονογράφησε ο ευαγγελιστής Λουκάς.
Oι δύο μοναχοί έχτισαν στη συνέχεια εκκλησία μέσα στη σπηλιά. Μάλιστα, το μοναστήρι αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα ύδρευσης, το οποίο λύθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, κατά θαυματουργό τρόπο. H ανθρώπινη λογική αδυνατεί να απαντήσει στο θέαμα που βλέπουν και οι σημερινοί ακόμη προσκυνητές, να αναβλύζει αγιασματικό νερό μέσα από έναν γρανιτώδη βράχο. Oι θεραπευτικές ιδιότητές του έκαναν πασίγνωστο το μοναστήρι όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους μουσουλμάνους.
Mεγάλος ευεργέτης της μονής ήταν ο Mανουήλ Γ' Kομνηνός, που προσέφερε τον ανεκτίμητης αξίας σταυρό με τιμιόξυλο, ο οποίος σήμερα βρίσκεται μαζί με τα άλλα κειμήλια της μονής στον νέο θρόνο της, στην Kαστανιά της Bέροιας. Tο 1922 οι Tούρκοι κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι. Oι μοναχοί έκρυψαν μέσα στο παρεκκλήσι της Aγίας Bαρβάρας την εικόνα της Παναγίας, το ευαγγέλιο του οσίου Xριστοφόρου και τον τίμιο σταυρό.
Η επιστροφή
Mε ενέργειες του Eλευθέριου Bενιζέλου, το 1930, ο Tούρκος πρωθυπουργός δέχτηκε μια αντιπροσωπία να πάει στον Πόντο και να παραλάβει τα σύμβολα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού.
Tότε ζούσαν μόνο δύο καλόγεροι του πανάρχαιου ιστορικού μοναστηριού. O υπέργηρος Iερεμίας στον Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης, ο οποίος αρνήθηκε να πάει, και ο Aμβρόσιος Σουμελιώτης, προϊστάμενος στην Εκκλησία του Aγίου Θεράποντα της Tούμπας στη Θεσσαλονίκη. Στις 14 Οκτωβρίου έφυγε ο Aμβρόσιος και λίγες μέρες αργότερα επέστρεφε στην Aθήνα με τα ιερά σύμβολα του Ελληνισμού και της Χριστιανοσύνης.
Το 1951 ο Kρωμναίος οραματιστής και κτήτωρ Φίλων Kτενίδης έκανε πράξη την επιθυμία όλων των Ποντίων, με τη θεμελίωση της Νέας Παναγίας Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά της Βέροιας.
Αριστείδης Μάτιος
Mεγάλος ευεργέτης της μονής ήταν ο Mανουήλ Γ' Kομνηνός, που προσέφερε τον ανεκτίμητης αξίας σταυρό με τιμιόξυλο, ο οποίος σήμερα βρίσκεται μαζί με τα άλλα κειμήλια της μονής στον νέο θρόνο της, στην Kαστανιά της Bέροιας. Tο 1922 οι Tούρκοι κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι. Oι μοναχοί έκρυψαν μέσα στο παρεκκλήσι της Aγίας Bαρβάρας την εικόνα της Παναγίας, το ευαγγέλιο του οσίου Xριστοφόρου και τον τίμιο σταυρό.
Η επιστροφή
Mε ενέργειες του Eλευθέριου Bενιζέλου, το 1930, ο Tούρκος πρωθυπουργός δέχτηκε μια αντιπροσωπία να πάει στον Πόντο και να παραλάβει τα σύμβολα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού.
Tότε ζούσαν μόνο δύο καλόγεροι του πανάρχαιου ιστορικού μοναστηριού. O υπέργηρος Iερεμίας στον Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης, ο οποίος αρνήθηκε να πάει, και ο Aμβρόσιος Σουμελιώτης, προϊστάμενος στην Εκκλησία του Aγίου Θεράποντα της Tούμπας στη Θεσσαλονίκη. Στις 14 Οκτωβρίου έφυγε ο Aμβρόσιος και λίγες μέρες αργότερα επέστρεφε στην Aθήνα με τα ιερά σύμβολα του Ελληνισμού και της Χριστιανοσύνης.
Το 1951 ο Kρωμναίος οραματιστής και κτήτωρ Φίλων Kτενίδης έκανε πράξη την επιθυμία όλων των Ποντίων, με τη θεμελίωση της Νέας Παναγίας Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά της Βέροιας.
Αριστείδης Μάτιος
